Erikson Gelişim Evreleri

Yaşam Boyu Gelişim Evreleri

Hayat uzun bir yol. Bu yolculuğun her adımında bizi yeni deneyimler bekliyor. Peki, herkes bu yolu aynı şekilde mi yürür? Yolda bizi bekleyen benzer görev ve zorluklar var mı? Erikson, hayatta kabaca 8 gelişimsel dönem olduğunu söyler. Her bir dönemde o döneme özgü bir görev bizi bekler. Bu dönemleri incelersek;

Bebeğin 1 yaşına kadar olan döneminde bebeğin hayatta kalmak için yapması gereken ilk şey güven duymaktır. Bebekle ilgilenen, ihtiyaçlarını karşılayan, onunla göz teması kuran ve gülümseyen en az bir yetişkinin bulunması bebeğin güven duymasına yardımcı olur. Böylelikle bebek hayatta kalır ve ilk görevini tamamlamış olur.
1-3 yaş arası insan yavrusu kendine ait bir bedeni olduğunu fark eder ve diğerlerinin yardımı olmadan kendi kendine bir şeyler yapabilmek bu dönemin görevidir. İnce ve kaba motor becerilerini geliştirmek, makasla bir figürü kağıttan kesmek, kendi yemeğini yemek, kapıyı açmak, ellerini yıkarken sabun almak dahi çocuk için çok önemlidir. Çocuk hayır demeyi bu dönemde öğrenmeye başlar. Hayır diyebilmesi kendi kararlarını verebilmesi, kendini istenmedik her türlü müdahaleden koruması anlamına gelmektedir.
Çocuk kendi yöntemleriyle dünyayı keşfeder. Bu keşif sırasında da güven duyduğu yetişkinle göz teması kurar ve onayını alır. Bu keşifte onu cesaretlendirici bir ebeveynle meraklı ve öğrenmeye açık bir dönem geçirebilir, bu süreçte daha çok çocuğu korumaya odaklanmış olan bir ebeveynle ise bolca çatışma yaşayabilir.
3-6 yaş arası dönemde yaşanan çatışma girişimciliğe karşı suçluluktur. Çocuk bu dönemde sosyalleşmeye başlar, ortak oyun kurma, ufak tefek sorumluluklar almaya başlama bu döneme denk gelir. Yeni ve farklı fikirlerle oyun kurar. Hayal gücünü tam kapasite kullanır. Kendi davranışlarının sorumluluğunu almayı ve davranışın sonuçlarına katlanmayı bu dönemde öğrenmeye başlar.
Yaklaşık 7-12 yaş arasını kapsayan diğer bir gelişim döneminde görev okula alışma, yeni bilgiler edinme ve zihinsel becerileri geliştirmedir. Akademik olarak başarılı olma bu aşamada çok önem kazanır. Bu dönemde öğretmeninin ve ailesinin çocuğu takdir etmesi, yeterli olduğunu hissettirmesi çocuğun özgüveni ve ilerleyen yıllardaki akademik başarısı için çok önemlidir.
12-18 yaş arasını kapsayan ergenlik dönemi çocuğun kendini tanımladığı, yaşamını ve yapacaklarını planladığı bir dönemdir. Bu dönemin esaslı görevi bir kimlik kazanmak ve rol karmaşasını çözmektir. Bu dönemde çocuğun kendisiyle ilgili her türlü soru gündemdedir. İnanç, kişilik, güzellik/yakışıklılık, iyi bir arkadaş olup olmama… vb. her konu tartışmaya açıktır. Bu soruların cevabını bulmak kolay değildir. Bu nedenle de çokça iniş çıkışlı duygu durum, kendine ait zamana ihtiyaç duymak bu dönemle karakterize olmuştur.
18 yaşından sonra ilk yetişkinlik yıllarında gelişimsel görev yakın ilişkiler kurmadır. Eğer genç yetişkinler, sağlıklı arkadaşlıklar ve yakın ilişkiler kurabilirse yakınlık başarılmış olacak, değilse dönem yalıtılmışlıkla sonuçlanacaktır.
Orta yetişkinlik döneminde temel görev üretkenliktir. Sonraki kuşağın yararlı bir yaşam geliştirmesine ve sürdürmesine yardımcı olma, işinde doyum sağlama başarılamazsa verimsizlik hissedilebilir.
Geç yetişkinlik döneminde ise temel görev geçmişi gözden geçirme ve iyisiyle kötüsüyle yaşamı olduğu gibi kabul etmedir.
Bebeklikten itibaren tıpatıp aynı olmasa da hepimiz benzer süreçlerden geçeriz. Benzer ihtiyaçlarımız ve beklentilerimiz vardır. Psikoloji bilimi kendimizi ve başkalarını anlayabilmek için bize rehberlik eder. Belirli dönemlerde yaşanan belirli zorlukların aşılması için psikolojik destek iyi bir seçenek olabilir.

Kaynak: Santrock, J. W. (2014). Yaşam boyu gelişim (13. baskı).(çev. edit. Galip Yüksel). Ankara: Nobel Yayıncılık.